JET Füzyon Reaktörü, Füzyon Alanında Dev Bir Adım Daha Attı!
Nature’ın bildirdiğine nazaran, Birleşik Krallık’taki Oxford yakınlarındaki Joint European Torus (JET) füzyon reaktörü, atom füzyonundan bugüne kadarki en yüksek daima güç düzeyini üretti. “Tokamak” reaktörü 21 Aralık 2021’de beş saniyelik bir füzyon darbesi sırasında 59 megajul güç üreterek 1997’de başardığının iki katının üzerine çıktı.
Culham Füzyon Gücü Merkezi (CCFE) lideri Ian Chapman, “Bu dönüm noktası niteliğindeki sonuçlar, bizi en büyük bilimsel ve mühendislik zorluklarından birinin üstesinden gelmeye büyük bir adım daha yaklaştırdı” dedi.
JET reaktörü, AB tarafından finanse edilen Avrupa Füzyon Programının (EUROfusion) üst düzey deney aygıtı. Onu bir çeşit güç kaynağı olarak nitelendirmek mümkün. Güneş’in ısı yayma sürecine benzeyen sistemiyle dikkat çekiyor.
JET, temel olarak, 2025’te füzyon testine başlamak üzere Fransa’da inşa edilen çok daha büyük ITER reaktörünün gelecekteki deneylerine istikamet veriyor; bilim insanlarının modellemelerinin yanlışsız olduğunu kanıtlamalarına yardımcı olmak için tasarlandı. JET ile alakalı olmayan füzyon fizikçisi Josefine Proll Nature ile yaptığı görüşmede “JET sahiden iddia edileni başardı. Birebir modelleme artık ITER’in işe yarayacağını gösteriyor” dedi.
CCFE plazma bilimcisi Fernanda Rimini ise, deneyin reaktörü “mutlak azamiye” ittiğini söyledi. JET, ITER’ye güç sağlayacak tıpkı yakıt karışımı olan döteryum (diğer ismiyle ağır su) ve trityum karışımını kullandı. Araştırmacılar ayrıyeten trityum atığını azaltmak için Tokamak’ın iç duvarını değiştirdiler.
JET, 0,33’lük bir Q kıymetine ulaştı, bu da, harcanan gücün yaklaşık üçte birini ürettiği manasına geliyor. ABD Güç Bakanlığı’nın Ulusal Ateşleme Tesisi tarafından şimdiye kadar elde edilen en yüksek Q kıymeti 0,7, lakin bu sayıya sırf saniyenin 4 milyarda biri kadar bir müddet boyunca ulaşıldı.
ITER’in maksadı, uzun 400 ila 600 saniyelik darbeler için 500 MW güç oluştururken 10 yahut daha yüksek Q faktörü amacına ulaşmak olarak tanımlanıyor. ITER, elektrik formunda net güç üretmeyecek, lakin gelecekte üretebilecek makinelerin önünü açacak.
Lakin bu gerçekleşmeden evvel, araştırmacıların birkaç şiddetli sorunu çözmesi gerekiyor. Prensip olarak, JET reaktörüne nazaran orantılı olarak çok daha büyük olacağından, ITER’nin egzoz bölgesinde oluşan ısının çözülmesi gerekiyor. Tekrar de bu deneyin başarısı, grubun önümüzdeki birkaç yıl içinde tahlil edilebilecek bol ölçüde bilgi toplamasına müsaade verdi.
EUROfusion program yöneticisi Tony Donne, “Füzyonu beş saniye sürdürebilirsek, daha sonra operasyonlarımızı gelecekteki makinelerde büyüttüğümüzde bunu beş dakika ve beş saat de yapabiliriz” diyor…
